Podstawę prawną orzecznictwa lekarskiego w KRUS stanowi art. 46 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. i Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 31 grudnia 2004 r. w sprawie orzecznictwa lekarskiego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. 

Nadzór Prezesa Kasy nad orzekaniem lekarzy rzeczoznawców Kasy i komisji lekarskich Kasy obejmuje nadzór bezpośredni i nadzór zwierzchni.
Nadzór bezpośredni z upoważnienia Prezesa Kasy sprawuje lekarz regionalny inspektor orzecznictwa lekarskiego.
Nadzór zwierzchni z upoważnienia Prezesa Kasy sprawuje Naczelny Lekarz Kasy. 

Postępowanie orzecznicze w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest dwuinstancyjne, tj.: w pierwszej instancji orzekają lekarze rzeczoznawcy Kasy, a w drugiej instancji - komisje lekarskie Kasy.

Orzeczenia wydawane przez lekarzy rzeczoznawców Kasy / komisje lekarskie Kasy dotyczą:

1. trwałej i okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,
2. stałego i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
3. niezdolności do samodzielnej egzystencji,
4. czasowej niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 180 dni,
5. celowości przekwalifikowania zawodowego z powodu trwałej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,
6. wskazań do rehabilitacji leczniczej,
7. innych okoliczności warunkujących przyznanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników

Od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy przysługuje prawo odwołania do komisji lekarskiej Kasy w ciągu 14 dni od dnia doręczenie wypisu z treści orzeczenia. 
Odwołanie od orzeczenia komisji lekarskiej Kasy nie przysługuje. 

Prawomocne orzeczenie lekarza rzeczoznawcy Kasy lub orzeczenie komisji lekarskiej Kasy stanowi podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia:

1. stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, lub
2. trwałej lub okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, lub
3. niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Od decyzji wydanej po orzeczeniu komisji lekarskiej Kasy można wnieść odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. 

Postępowanie orzecznicze dla ustalenia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników jest nieodpłatne. 
 

Dane statystyczne dot. liczby orzeczeń lekarskich wydanych w KRUS w latach 2018-2022